Mondariz Balneario - Fonte de vida

◆ Xardíns: Os xardíns convertéronse nun espazo esencial onde os clientes poden dar saudables paseos e realizar actividades culturais e de ocio. Foron modificándose, tendo en conta as novas necesidades, a medida que o balneario ía medrando. O xardín municipal do Concello de Mondariz Balneario, coñecido como Os xardíns do Gran Hotel, conta cunha ampla  diversidade botánica tanto en especies coma en variedades de cultivo.  Destacan a Criptomeria do Palco (cryptomeria japónica) e unha parella de  Alciprestes de Portugal (cupressus lusitanica), incluídas  no Catálogo de árbores senlleiras de Galicia. Tamén é salientabel  unha criptomeria elegante (Cryptomeria japonica ‘Elegans) recollida no catalogo de arbores  singulares  da provincia de Pontevedra.

◆ A Fonte de Gándara: En 1873 concédeselle á familia Peinador o permiso para usar as súas augas. O seu aspecto foi cambiando ao longo dos anos. A finais do século XIX estaba protexida por unha cuberta de fundición e posteriormente, nunha nova intervención, déuselle unha aparencia máis acorde co luxoso Gran Hotel. Este proxecto foi realizado polos arquitectos Palacios e Otamendi. Nel destacaban dúas partes claramente diferenciadas: unha adicada á fábrica de embotellado e outra destinada a “tomar as augas”. A Fonte da Gándara convertirase a partir daquela nun símbolo do balneario e nun lugar de culto á saúde. Actualmente esta edificación pertence ao Balneario de Mondariz.

◆ Gran Hotel: Construíuse a finais do século XIX pola necesidade de satisfacer a enorme demanda de hospedaxe. Foi deseñada por Genaro de la Fuente. Acabouse de construír no 1897 e inaugurouse no 1898. É de estilo ecléctico e lémbranos ao Palacio de Luxemburgo de París. Na actualidade esta edificación é un complexo residencial privado.

◆ A Baranda: Este edificio, consecuencia da unión de varias construccións con distintos usos, é de comezos do século XX e obra de Antonio Palacios. De estilo modernista  amosa a corrente artística “Secesión Vienesa”. Actualmente é propiedade do Balneario de Mondariz.

◆ O edificio Palacios ou Sanatorio: Iniciaronse as obras no 1909 e concluíronse na actualidade. A idea de D.Sabino Enrique era a de construir un edificio que servese para cubrir, a través da auga, as necesidades sanitarias dos visitantes. Pertence ao Balneario de Mondariz.

◆ Casa de máquinas: Pavillón amplo e independente do Gran Hotel realizado en cantería. Constrúese arredor do derradeiro terzo do século XIX.  Ao longo da súa historia tivo varios usos e albergou  oficios como ferrería, ebanistería, carpintería de construción, lavandería,  cocheira, imprenta… A súa función principal foi primeiro , a de dar servizo ao Balneario e posteriormente á embotelladora. Actualmente pertence ao Concello de Mondariz Balneario.

◆ Chalet de Don Jaime: Ubicado nos xardíns. Toma o seu nome do que fora administrador e contable da empresa Augas de Mondariz. Nas décadas anteriores ao incendio a planta baixa atopábase a carpintería/banistería e a primeira albergaba aos traballadores. Actualmente propiedade privada.

◆ Cubre tuberías do Regato de Valdecide: Realizada pola fábrica de fundición de Sanjurjo Badía, é un elemento que se realizou para salvar o obstáculo do regato de Valdecide cando  transportábase a auga quente desde a Casa de Máquinas ata o Balneario.

◆ Cruceiro situado nos xardíns municipais: Datado polo cronista oficial Alfonso Paredes Pardo a mediados do 1960. Na base podemos observar a inscrición “Raul CC”.

◆ Invernadoiro: É no século XIX cando aparece nomeado en diferentes documentos. Situado a beira do regato de Valdecide e construído en ferro e granito, o seu deseño é de planta rectangular e ocupa unha superficie duns 120m2. Restaurouse recentemente e o seu propietario é o Concello de Mondariz Balneario.

◆ Chalet de Dona María (coñecido como chalet nº3) e chalet de Don Luis (nº4): No bosque  atopamos restos de dúas edificacións que foron construídas a finais do século XIX co fin de satisfacer as demandas dos clientes máis esixentes. Actualmente son de propiedade privada.

◆ Restos arqueolóxicos situados no bosque próximo á capela: Están datados como románicos e proceden de templos da comarca.

◆ Capela do Balneario: Datada a finais do XIX  foi construída na honra da Virxe do Carme, patroa das augas. Actualmente é propiedade do Balneario de Mondariz.

◆ Fonte de Troncoso: Gómez de Bedoya xa a menciona no 1772 na súa “Descripción de 54 fuentes minerales del reino de Galicia”. Pasou por diferentes fases e reformas; a intervención máis relevante, atribuída  a Antonio Palacios, realizouse cando a propiedade da fonte e o dereito de uso das augas pertencía á familia Peinador. A fonte componse de dúas partes: unha fabricada en cantería e outra en fundición. A fundición foi realizada pola empresa do ilustre inventor Sanjurjo Badía. Actualmente atópase en proceso de restauración.

◆ Area recreativa de As Pedras: Á beira  do río Xabriña, no barrio de San Pedro, é un lugar  fermoso e tranquilo que conta cun merendeiro e que dá acceso á beira do río onde se poden atopar varios muíños de auga.

◆ Penedo das tres cruces: Situado na área recreativa de As Pedras, poidera ser un monumento megalítico sagrado que probablemente se utilizase para realizar ceremonias e ritos paganos. Posteriormente foi cristianizado instalando sobre el tres cruces.

◆ Capela de San Pedro: Situada no lugar de San Pedro, segundo varias fontes o seu orixe é medieval , o longo da súa historia experimentou múltiples reformas. Da súa primeira época conservase unha cruz paté no cumio do tellado. Conta a tradición popular que no 1282 celebrouse nesta capela o enlace real entre o rei Don Dinis de Portugal, neto de Alfonso X o Sabio, e a infanta Isabel de Aragón.

◆ Outros edificios emblemáticos: Ao longo da historia, ademais do balneario, existiron outras edificacións dirixidas  ao aloxamento dos visitantes: hoteis, pensións, casas de hóspedes… Na actualidade, aínda  que con outros usos, seguen en pé algúns edificios que se adicaron a aloxar aos agüistas como ó Hotel Avelino, Villa Flora, Hotel Continental, Villa de París , Hotel Francés, Hotel América, Hotel Roma, Quinta de Outón…